Internet transformeert het onderwijs. Cursusmateriaal is overal en altijd beschikbaar, we krijgen notificaties van deadlines en we zijn minder in de klas aanwezig, want we volgen online lessen. Een cursus en bijbehorend materiaal veranderen mee met de gevoerde discussies in de klas en toetsresultaten. Examens zijn gepersonaliseerd, want deze zijn gekoppeld aan persoonlijke leerdoelen. Toch wordt de aanwezigheid van het digitale web in het onderwijs door sommige docenten als vervelend ervaren: studenten spelen videospellen of e-mailen met vrienden.
Voorgaande is natuurlijk helemaal niets bijzonders in deze tijd, ware het niet dat deze voorbeelden uit een onderzoeksartikel uit 1996 (!) komen. *)
In het artikel van MIT Sloan schetsen de schrijvers een mogelijk scenario van het onderwijs in de toekomst waarbij digitalisering een grote rol speelt. Toch is digitalisering niet iets van de laatste jaren. Ik weet nog dat er, in de tijd dat ik leraar was, een computer achter in het klaslokaal stond en de leerlingen daarop een spelletje mochten spelen als beloning. Ook gebruikte een leerling de computer voor taaloefeningen, terwijl de rest van de klas in groepjes samenwerkten.
Eén van mijn digitale organisatieprincipes luidt: ‘We automatiseren wat we automatiseren kunnen om tijd vrij te maken voor de menselijke maat van empathie, passie en creativiteit’. Juist die menselijke maat is zo belangrijk in het onderwijs. Dit wordt nog eens ondersteund door een online-onderwijsonderzoek waaruit blijkt dat docenten creatiever en kritischer zijn geworden door de snelle digitalisering van afgelopen periode en het gedwongen onderwijs op afstand. Docenten ervaren dat zij door automatisering (bijvoorbeeld van het nakijken van proefwerken) meer tijd over houden om de lessen te personaliseren. Zo verbetert de kwaliteit en efficiëntie van het onderwijs en staat het kind weer centraal.
Want het gaat uiteindelijk niet om het digitaliseren, maar om de aandacht voor het individuele kind. Vaak wordt digitalisering gezien als iets ‘kouds’, waarbij het kind zeker niet centraal staat. Maar wanneer een docent zijn of haar tools goed weet te gebruiken, leidt dit tot beter samenwerken en meer sociale interactie. Denk je maar eens in: drie kwartier klassikaal lesgeven, tussendoor een oefening maken, deze nakijken en dan zit de les erop. Dan is toch geen sprake van het onderwijs afstemmen op het kind? Maar dit kan toch ook zonder te digitaliseren? Jazeker, maar dat is wel moeilijker, terwijl er zoveel handige tools voor het onderwijs beschikbaar zijn.
Denk goed na over wat je nu wilt met die tools: het samenwerken tussen kinderen stimuleren, de kennis vergroten buiten het standaard lesboek en de methodiek, en/of het personaliseren van het onderwijs. Tools maken het voor elke leerling mogelijk om op een persoonlijke wijze vakken te volgen, want het ene kind leert of werkt net weer iets anders dan het andere.
Tegelijkbekijk je wat ethisch verantwoord is en wat niet. Je wilt leerlingen bewust maken van uitdagingen en valkuilen van digitalisering. En wat gebeurt er met data van jonge kinderen die hoogstwaarschijnlijk ook de rest van hun leven digitaal worden gevolgd? Mensen die digitalisering niet zo belangrijk vinden, trappen hierdoor vaak op de rem. Maar deze ethische vraagstukken en andere valkuilen mogen niet betekenen dat je maar niet aan automatiseren moet beginnen. Begin juist en neem ethiek mee in het ontwerpen van je digitaliseringsslag. Kennisnet publiceerde er een zeer bruikbaar rapport over.
Maar wie helpt de scholen bij het kiezen en implementeren van de juiste tools en die ethische kwesties? Dat is de ICT-coördinator. Aan het begin van dit jaar was deze persoon meer de de ICT nerd, werkzaam op de achtergrond. Maar nu digitalisering in het onderwijs in een sneltreinvaart is gekomen, staat de ICT-coördinator meer in de schijnwerpers en wordt meer van hem of haar verwacht wat betreft competenties en vaardigheden. Samen met ICT-coördinatoren hebben we bovenstaand profiel opgesteld van de ideale ICT-coördinator voor het onderwijs.
*) Sloan Management Review, spring 1996 – Will the Internet Revolutionize Business Education and Research? – Blake Ives and Sirkka L. Jarvenpaa – April 15, 1996.
Het nieuwe schooljaar is gestart en de scholen zijn weer open. De afgelopen periode is ontzettend hard gewerkt in het onderwijs. Zeker de eerste helft van dit jaar is er een enorme omslag geweest wat betreft digitalisering.
En het is zonde om daar niet de vruchten van te plukken in het komende schooljaar. Dus, gaan we weer doen wat we altijd deden?
Of gaan we door met investeren (niet alleen financieel) en kijken we naar toekomstige mogelijkheden van digitalisering in het onderwijs?