De Amsterdamse 16e Montessorischool Gaasperdam moet sluiten vanwege zowel een leraren- als een leerlingtekort (*1). Het tekort aan docenten is een fundamenteel en urgent maatschappelijk probleem. Daarom is het enorm waardevol dat scholen en schoolbesturen experimenteren met middelen en methodieken om deze tekorten tegen te gaan. Zo maakt ICT digitaal afstandsonderwijs mogelijk. Op die manier wordt leren meer tijd- en plaatsonafhankelijk.
Naast het tekort aan leraren zijn er voor bepaalde vakken gewoonweg te weinig leerlingen om een klas mee te vullen. Beide tekorten zijn voornamelijk problemen die we terugzien in specifieke regio’s. Maar we moeten landelijk nadenken over een oplossing voor deze regionale knelpunten. Met behulp van ICT worden begrippen als tijd en locatie meer flexibel. Eén van de oplossingen? Afstandsonderwijs. Of oneerbiedig gezegd: de webcamdocent.
Uiteraard is communiceren of informeren op afstand helemaal niet nieuw. Niet in het bedrijfsleven en niet in het buitenland. (*2) In Australië krijgen leerlingen in afgelegen gebieden les via de digitale weg. De technologie achter massive open online courses (MOOCs) maakt het mogelijk om grote afstanden te overbruggen. Zo kunnen wij bijvoorbeeld vanuit Nederland een college volgen die wordt gegeven op Harvard. En in Amerika volgen leerlingen vakken via de Florida Virtual School die niet op hun eigen school worden gegeven.
Ook diverse Nederlandse scholen experimenteren al langer met afstandsonderwijs. Op Zeeuws-Vlaamse middelbare scholen gaan docenten lesgeven via een videoconferentiesysteem vanuit een centrale locatie. Leerlingen op andere scholen kunnen via de ‘extended classroom’ (*3) gezamenlijk een vak volgen. Met diverse schermen, camera’s en microfoons in de klas wordt de les voor de ‘extended class’ een zo realistisch mogelijke beleving. Er is de mogelijkheid van zowel klassikale als één-op-één uitleg door de leraar. Alsof de leerlingen een klassikale les bijwonen.
De inzet van dergelijke innovatieve lessen op afstand moet het sociale karakter van de verhouding tussen docent en leerling natuurlijk niet schaden. Er gaan geluiden op dat lesgeven op afstand ten koste gaat van de onderwijskwaliteit. Enkele politieke partijen willen zelfs vastleggen in de wet dat een leraar fysiek aanwezig moet zijn in de klas. (*4)
Het persoonlijk contact tussen de leraar en leerling blijft een belangrijk uitgangspunt. Onderwijs op afstand zal de klassikale les niet mogen vervangen. Scholen zullen moeten zoeken naar een balans tussen online en offline leren. Het wordt in ieder geval hoog tijd dat digitale leervormen uitdrukkelijker in beeld komen: het onderwijs heeft al een te grote achterstand.
Er zijn steeds meer digitale middelen en methodieken beschikbaar om online samen te werken. Zo is lesgeven mogelijk ondanks een tekort aan leraren of een tekort aan leerlingen voor bepaalde vakken. Naast deze voorbeelden van afstandsonderwijs komen ook andere digitale vormen in beeld. Vaak in de vorm van digitale ‘leerlabs’ (*5). In deze ‘labs’ staan experimenteren en praktisch leren omgaan met moderne technologie centraal. Voor de toekomst van onze leerlingen, onze technologische samenleving en de BV Nederland zijn dit soort experimenten onontbeerlijk. Ik zal hier dan ook vaker verslag van doen.
Het tekort aan docenten is een urgent maatschappelijk probleem.
Schoolbesturen experimenteren met afstandsonderwijs om deze tekorten tegen te gaan.