Mondia Scholengroep: digitale geletterdheid in de klas

Sinds enkele jaren is de Mondia Scholengroep bezig met het moderniseren van hun onderwijs. Een belangrijk onderdeel hiervan is de invoering van digitale geletterdheid in de klas, voor zowel docenten als leerlingen. In dit tweede deel van het Mondia tweeluik vertellen directeur-bestuurder Frank Neefs, Harry Meijers (locatiedirecteur Nehalennia Breeweg), ICT-coördinator Bert Vriens, en Jeroen de Jonge (docent Duits en digi-coach op Nehalennia Breeweg), meer over dit traject, de rol van digi-coaches, en het belang van draagvlak.

Digitalisering vraagt om balans

Het leergebied Digitale geletterdheid omvat zaken als computational thinking, digitale didactiek en mediawijsheid. Dat klinkt alsof het complete onderwijs op de schop moet? Frank licht toe: “Nou, het is niet de bedoeling dat we de huidige onderwijsmethodes volledig vervangen door een nieuwe insteek. Een geschiedenisdocent die boeiende verhalen kan vertellen over de Romeinse tijd, moet dit vooral blijven doen.”

“Tegelijkertijd willen we onze leerlingen meer controle geven over hun eigen leerproces en dan is het nodig om ICT in het onderwijs te integreren. Tegelijkertijd moeten we onze docenten helpen om vaardig te worden in het gebruik van ICT, zodat ze technologie effectief kunnen inzetten in hun lessen. Met de implementatie van digitale geletterdheid in de klas zijn we dus op zoek naar de balans tussen traditionele en nieuwe leermethoden.”

Rol van de docent als digi-coach

Om docenten te ondersteunen en een brug te slaan tussen het ICT-team en het onderwijs is de rol van digi-coach ingevoerd. Jeroen is een van de digi-coaches binnen de Mondia Scholengroep. “Als taaldocent ben ik geïnteresseerd in technologische ontwikkelingen zoals ChatGPT. En als digi-coach help ik mijn collega’s op weg met de integratie van digitale middelen in hun lessen. Ik vind het belangrijk om te weten welke nieuwe technologieën er zijn, hoe die werken, en wat de mogelijke risico’s zijn. We kunnen als scholengemeenschap wel proberen om digitale ontwikkelingen buiten de deur te houden, maar dat is niet realistisch. Het is beter om te leren hoe we hiermee kunnen omgaan en hoe we die het beste in de klas kunnen introduceren.”

Samenwerking digi-coaches en ICT-team

Zo hebben de digi-coaches het ICT-beleidsplan voor de Mondia Scholengroep geschreven, waarbij de ICT-coördinator meekeek. Jeroen: “Samen met Paul en de andere digi-coaches heb ik wekelijks overleg en de ICT-coördinator sluit daar met enige regelmaat bij aan. Sowieso biedt het ICT-team ons tijdens dit traject goede ondersteuning en zet het zich actief in voor technologische verbeteringen binnen het onderwijs.”

De rol van digi-coach ligt niet zozeer bij de techniek, zoals het onderhouden van hardware of het beheren van alle software en functionaliteiten. Daar is het ICT-team voor. “Wij houden ons meer bezig met de technologie vanuit het perspectief van de docent. Maar als in een klaslokaal de apparatuur niet werkt en ik ben toevallig in de buurt, dan help ik de docent graag. Samen met het ICT-team hebben we ondertussen de basis qua ICT-middelen en -ondersteuning op orde gebracht.”

Uniforme ICT in klaslokaal

Een mooi voorbeeld hiervan is de invoering van uniforme werkstations met ActivPanels. “Zo kunnen onze docenten in ieder lokaal snel en eenvoudig verbinding maken met de apparatuur”, vertelt Harry. “Dit is een hele verbetering, want eerst was een docent afhankelijk van de apparatuur die toevallig wel of niet in een lokaal aanwezig was en ten tweede of die goed werkte. Bovendien heeft Jeroen in zijn rol als digi-coach in verschillende workshops laten zien hoe de ActivPanels werken. Docenten reageren positief op deze ontwikkeling.”

Centrale informatievoorziening met Microsoft Teams

“Daarnaast hebben we onze informatievoorziening gecentraliseerd met Microsoft Teams”, gaat Jeroen verder. “Voorheen moest je je informatie overal vandaan halen en nu is alles op één plek te vinden. Verder communiceren we vooral per mail en stappen we nu over naar chat. Dit geldt trouwens ook voor de communicatie met onze leerlingen. Dat loopt nu nog via het platform itslearning, maar verschuift in de toekomst ook naar Teams.”

“Bovendien hebben we onlangs de integratie van het roostersysteem Zermelo met Outlook afgerond. Roosters worden nu automatisch gesynchroniseerd met de agenda van de docent. Dit zijn allemaal stappen om met één platform onze communicatieprocessen te stroomlijnen en versnippering in de informatievoorziening tegen te gaan. Het uitgangspunt is dat hoe meer we willen differentiëren in onderwijs op maat, hoe belangrijker het is om het aantal platformen te minimaliseren en zoveel mogelijk activiteiten op één plek te concentreren.”

Weerstand om te veranderen

Bij de docenten wordt wisselend gereageerd op de invoering van digitale middelen en de reis naar digitale geletterdheid. “Er zijn natuurlijk de early adopters, maar ook mensen die wat terughoudender zijn”, vertelt Frank. “Bij de uitrol van Teams hoorden we dat mensen zich niet goed geïnformeerd voelden, ondanks onze nieuwsbrieven en de bijeenkomsten die werden georganiseerd door de digi-coaches. De mails waren te lang of docenten konden niet bij de bijeenkomsten aanwezig zijn.”

Bert: “Ik begrijp de weerstand wel hoor. In het verleden gingen we bijvoorbeeld aan de slag met iPads, toen met Chromebooks, en nu introduceren we weer nieuwe laptops. Uiteraard is het vanuit het ICT-team onze plicht om medewerkers goed te informeren. Maar het is ook hún verantwoordelijkheid om informatie te komen halen. We verwachten niet dat docenten alle punten en komma’s van ieder document doornemen, maar wel dat ze aandacht besteden aan de informatie die we delen. Verandering blijft een continu proces van informeren, uitleggen en helpen.”

Onderwijsvernieuwing verloopt wat moeizaam

Harry: “Het ICT-beleidsplan dat de digi-coaches hebben geschreven, is echt goed. De praktische uitvoering staat nog in de kinderschoenen, maar we hebben al concrete stappen gezet richting de verbetering en digitalisering van ons onderwijs. Zoals de ActivPanels en nieuwe laptops voor alle docenten. Maar we merken wel dat het complex is om bij het docententeam draagvlak te creëren voor de implementatie van het beleid binnen onze school. Hierbij gaat het niet alleen om het gebruik van nieuwe technologie, maar bijvoorbeeld ook om differentiatie in de lessen en formatieve toetsing.”

“Onze school is best traditioneel, waardoor we bezig zijn met allerlei veranderingen. Dus soms is dat voor de docenten best veel om bij te benen. Zo willen we ook flexuren invoeren. Op dit moment is er namelijk simpelweg geen ruimte om leerlingen de broodnodige vakondersteuning te bieden. Tegelijkertijd moeten docenten aan de slag met Microsoft Teams en hebben ze ook nog andere verantwoordelijkheden. Dat zorgt regelmatig voor wat hakken in het zand vanuit het docententeam en dat de invoering van digitale geletterdheid wat moeizaam gaat.”

Hoe zorg je voor draagvlak bij weerstand?

Jeroen: “Ook ik begrijp de weerstand goed. Voorheen werden bijvoorbeeld aangekondigde veranderingen uiteindelijk niet doorgevoerd. Dat leidde tot minder betrokkenheid vanuit het docententeam en dat we dus enigszins achteropraakten als school. Die cultuur proberen we nu langzaam maar zeker te veranderen door docenten bijvoorbeeld te laten zien dat een andere manier van werken juist hun werkdruk kan verlichten.”

“Hierbij is het belangrijk om aandacht te besteden aan mensen die openstaan voor digitalisering, maar die vanwege angst, onzekerheid of een gebrek aan vaardigheden het eng vinden. Door hen bij de hand te nemen en de voordelen van digitalisering te tonen, kunnen we ze toch vaak meenemen in het veranderproces. Dan is het wél essentieel dat de techniek werkt zoals beloofd. Alleen dan kun je het vertrouwen in het gebruik van digitale hulpmiddelen versterken.”

De status van digitalisering in de klas

Frank: “De early adopters hebben al lesreeksen en toetsen gedigitaliseerd of maken gebruik van digitale content en laptops om maatwerk te kunnen bieden. Aan de andere kant zijn er docenten die bijvoorbeeld wel digitale leermethodes hebben besteld, maar waarvan we weten dat die de afgelopen 1,5 jaar nog nooit zijn gebruikt. Dus docenten zullen elkaar onderling moeten helpen om verder te komen. Daarnaast hebben we het platform Basicly aangeschaft om digitale geletterdheid gestructureerd te implementeren in het onderwijs.”

Jeroen: “Met Basicly bedden we digitale geletterdheid in bij de brugklassen. De komende jaren komen daar meerdere leerjaren bij. Maar ook nu zijn docenten al bezig met het toepassen van digitale vaardigheden in hun lessen, zoals tekstverwerking, het maken van presentaties, en het opzoeken van informatie. Hierbij moeten we nog bewust afstemmen wie wat doet, zodat we consistent zijn in wat we onze leerlingen meegeven. We willen namelijk dat leerlingen die kennis en vaardigheden meenemen naar andere lessen, zodat die worden herhaald en versterkt.”

Jeroen de Jonge

Digi-coach

“Paul zorgt ervoor dat we goed overzicht houden op waar we staan en wat er nog moet gebeuren. Voor ons gevoel was er afgelopen jaar nog niks gebeurd, maar hij liet zien dat er juist ontzettend veel in gang is gezet op weg naar digitale geletterdheid. Er moet gewoon veel vooraf gebeuren, voordat je echt stappen kunt zetten.”

Nog geen Bring Your Own Device

Mondia maakt op dit moment gebruik van Chromebook-karren die een docent voor een les kan reserveren. Dit blijkt bij meer gebruik van digitalisering niet langer voldoende. Daarom willen ze graag een Bring Your Own Device (BYOD-)beleid implementeren, met per leerling een eigen device.

“Omdat we voorheen nog niet zo bezig waren met digitalisering, koos een deel van de leerlingen specifiek voor onze school”, licht Harry toe. “Maar dit heeft nu gevolgen voor onze plannen. Zowel ouders als leerlingen, vertegenwoordigd in de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad, hebben tegen het BYOD-beleid gestemd. Terwijl we dit als school niet zien ter vervanging van het traditionele schoolboek, maar juist als aanvulling hierop. Toch geloof ik dat dit uiteindelijk goed komt en ook wij met eigen leerlingdevices in onze lessen gaan werken.”

Geef digitale geletterdheid een centrale rol

“Omdat we met zoveel noodzakelijke onderwijsvernieuwingen bezig zijn, vermindert onze aandacht voor digitale geletterdheid”, vertelt Harry. “Terwijl dit voor ons een kernonderdeel is. Maar omdat docenten al zo druk zijn met andere zaken, is er onvoldoende ruimte om het leergebied de prioriteit te geven die het nodig heeft. Het raakt gewoonweg ondergesneeuwd door andere projecten en initiatieven. Daarom is mijn tip voor andere scholen om digitale geletterdheid een centrale rol te geven in het proces van onderwijsvernieuwing.”

“Hoewel we momenteel in een uitdagende fase zitten, heb ik de verwachting dat onze inspanningen uiteindelijk resultaat gaan opleveren en dat het proces soepeler gaat verlopen”, besluit Harry. “Het is een kwestie van doorzetten, het vertrouwen behouden en blijven werken aan het overbruggen van weerstand. Zowel in ons dagelijks leven als in het onderwijs speelt digitalisering een steeds grotere rol. Daarom is het noodzakelijk dat we met deze digitale ontwikkelingen meebewegen en dat onze leerlingen en docenten leren omgaan met deze nieuwe realiteit.”

Lees hier het eerst deel van dit tweeluik